დანია სექციების სია სახელწოდება | გეოგრაფია | სახელმწიფო | დემოგრაფია | ეკონომიკა | ისტორია | მემკვიდრეობა | კულტურა | ცნობილი დანიელები | რესურსები ინტერნეტში | სქოლიო | სანავიგაციო მენიუ55°43′ ჩ. გ. 12°34′ ა. გ. / 55.717° ჩ. გ. 12.567° ა. გ. / 55.717; 12.567დანია (ინგლ.)დანიური კულტურის მეგზური (ინგლ.)ფაქტები დანიაზე და ქვეყნის მოკლე მიმოხილვა (ინგლ./დან.)დანიური კომპანიების სიაუცხოელების ცხოვრება დანიაშიდანია (ინგლ.)Danish Ministry for Economic Affairs and the Interior"Greenland in Figures 2013,""Faroe Islands"DenmarkGini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC)2014 Human Development Report SummaryLov om Færøernes HjemmestyreLov om Grønlands Selvstyre"The World's Happiest Countries""Table: The World's Happiest Countries"An Overview of Danish Pork Industry: Integration and StructureAn Economic History of Denmark"Country Ratings"Economic Freedom of the World: 2011 Annual Report Complete Publication (2.7 MB)For the pressThe world's best business environmentBusiness EnvironmentSkattetrykketUNESCO 2009 Global Education DigestGini CoefficientWorld Economic Outlook Database, October 2010 EditionHarmonised unemployment rate by genderრრრრ
გერმანია
დანია
ესტონეთი
ლატვია
ლიტვა
პოლონეთი
რუსეთი
ფინეთი
შვედეთი
დანიაევროპის ქვეყნებიკონსტიტუციური მონარქიებისამეფოებიბალტიის ზღვის ქვეყნებიევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებინატოს წევრი სახელმწიფოებიგაეროს წევრი სახელმწიფოები
დან.დან.სუვერენული სახელმწიფოჩრდილოეთ ევროპაშიფარერის კუნძულებიატლანტის ოკეანეშიგრენლანდიაჩრდილოეთ ამერიკაშიშვედეთისანორვეგიისსაზღვარიგერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკაიუტლანდიის ნახევარკუნძულსაზელანდიაფიუნილოლანიფალსტერიბორნჰოლმიკოპენჰაგენიჩრდილოეთისაბალტიის ზღვებსკილის არხისდანიის კარიბჭეებისსკანიისჰანზის კავშირსშლეზვიგისაჰოლშტაინისშლეზვიგ-ჰოლშტაინიდანია-ნორვეგიისდანიის მონარქიევროპის კავშირისევროზონისგაერთიანებული ერების ორგანიზაციისნატოსაეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციისეუთოსშერეული ეკონომიკსასოციალური სახელმწიფოსადამიანური განვითარების ინდექსშიდემოკრატიის ინდექსშიკორუფციის აღმოფხვრის ინდექსშიდანიური ენაშვედურსანორვეგიულ ენებთან„სკანდინავიის“ჩრდილოეთის საბჭოსევროპაშიიუტლანდიის ნახევარკუნძულიგერმანიასთანსაბაზრო ეკონომიკამთლიანი შიდა პროდუქტის მხრივ ერთ სულ მოსახლეოზეერთობლივი შიდა პროდუქტის მხრივ ერთ სულ მოსახლეზე1797მერკანტილიზმიXIX საუკუნისაXX საუკუნისეკონომიკური თავისუფლების ინდექსისევროკავშირშიმსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის„ეკონომისტის“მსოფლიო ბანკისევროკავშირშიდამატებითი ღირებულების გადასახადს20112009მსოფლიო ბანკის2010ევროკავშირისIXX1849კონსტიტუციურ მონარქიად1940გერმანიის1945ისლანდიის1948ფარერის კუნძულების1949ნატოს1973ევროკავშირისმარგრეტე II1992რეფერენდუმზემაასტრიხტის ხელშეკრულებახალხური მუსიკისმდიდარი ტრადიციებიდანიური სამეფო ორკესტრიკარლ ნილსენიაუგუსტ ბურნონვილისჯაზისადმიკოპენჰაგენის ჯაზ-ფესტივალიროკბითAquaD-A-DThe RaveonettesMichael Learns to RockAlphabeatმედინაOh LandKashmirMewლარს ულრიხი„მეტალიკისესკიზიროკ-ენ-როლის დიდების დარბაზის
(function()var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node)node.outerHTML="u003Cdiv class="mw-dismissable-notice"u003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-close"u003E[u003Ca tabindex="0" role="button"u003Eდამალვაu003C/au003E]u003C/divu003Eu003Cdiv class="mw-dismissable-notice-body"u003Eu003Cdiv id="localNotice" lang="ka" dir="ltr"u003Eu003Cdiv class="layout plainlinks" align="center"u003Eდაუკავშირდით ქართულ ვიკიპედიას u003Ca href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia" rel="nofollow"u003Eu003Cimg alt="Facebook icon.svg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/14px-Facebook_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/21px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/28px-Facebook_icon.svg.png 2x" data-file-width="256" data-file-height="256" /u003Eu003C/au003E u003Cbu003Eu003Ca rel="nofollow" class="external text" href="https://www.facebook.com/georgianwikipedia"u003EFacebooku003C/au003Eu003C/bu003E-ის ოფიციალურ გვერდზე!nu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid blue; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eu003Cimg alt="CEE Spring CEE.xcf" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/100px-CEE_Spring_CEE.xcf.png" decoding="async" width="100" height="65" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/150px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/CEE_Spring_CEE.xcf/200px-CEE_Spring_CEE.xcf.png 2x" data-file-width="548" data-file-height="356" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019"u003Eვიკიგაზაფხული 2019u003C/au003E დაიწყო! ჩაერთეთ ვიკიმარათონში და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Eu003Cbr /u003E(კონკურსში მონაწილეობამდე გაეცანით მის u003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:Wikimedia_CEE_Spring_2019/%E1%83%AC%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედია:Wikimedia CEE Spring 2019/წესები"u003Eu003Cbu003Eწესებსu003C/bu003Eu003C/au003E)nu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003Cpu003Eu003Cbr /u003Enu003C/pu003Enu003Ctable class="messagebox standard-talk" style="font-size:100%; text-align:center; border:3px solid red; background-color:white;"u003Enu003Ctbodyu003Eu003Ctru003Enu003Ctdu003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eu003Cimg alt="UG-GE Wikipedia contest CBP.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/200px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png" decoding="async" width="200" height="81" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/300px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png/400px-UG-GE_Wikipedia_contest_CBP.png 2x" data-file-width="1270" data-file-height="512" /u003Eu003C/au003Enu003C/tdu003Enu003Ctd width="100%"u003Eu003Cbigu003Eu003Cbigu003E u003Cbu003E1 აპრილიდან - 31 მაისის ჩათვლით ჩაერთეთ u003Cbr /u003Eu003Ca href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98_2019" title="ვიკიპედია:საბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსი 2019"u003Eსაბუნებისმეტყველო მეცნიერებათა კონკურსშიu003C/au003E!u003Cbr /u003E შექმენით სტატიები და მოიგეთ პრიზებიu003C/bu003Eu003C/bigu003Eu003C/bigu003Enu003C/tdu003Eu003C/tru003Eu003C/tbodyu003Eu003C/tableu003Enu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003Eu003C/divu003E";());
დანია
Jump to navigation
Jump to search
დანიის სამეფო Kongeriget Danmark დანია | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
დევიზი: „Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke“ „ღმერთის დახმარებით, ხალხის სიყვარულით, დანიის სიძლიერისთვის“ | ||||||
ჰიმნი: Der er et yndigt land ეს მშვენიერი მიწა სამეფო ჰიმნი: Kong Christian stod ved højen mast მეფე კრისტიანი მაღალ ანძასთან იდგა | ||||||
 დანიის მდებარეობა ევროპაში | ||||||
 დანიის სამეფო: დანია, ფარერის კუნძულები (წრეში) და გრენლანდია. | ||||||
დედაქალაქი და უდიდესი ქალაქი | კოპენჰაგენი 55°43′ ჩ. გ. 12°34′ ა. გ. / 55.717° ჩ. გ. 12.567° ა. გ. / 55.717; 12.567 | |||||
| ოფიციალური ენა | დანიური | |||||
| აღიარებული რეგიონული ენები |
| |||||
| ეთნოქორონიმი | დანიელი | |||||
| მთავრობა | უნიტარული საპარლამენტო კონსტიტუციური მონარქია | |||||
| - | მონარქი | მარგრეტე II | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | ლარს ლიოკე რასმუსენი | ||||
| საკანონმდებლო ორგანო | ფოლკეტინგი | |||||
| დაარსება | ||||||
| - | კონსოლიდაცია | X საუკუნე | ||||
| - | (საკონსტიტუციო აქტის დემოკრატიზაცია) | 5 ივნისი, 1849 | ||||
| - | დანიის სამეფო | 24 მარტი, 1948 [ბ] | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | დანია | 42 915,7 კმ2 (133-ე) | ||||
| - | გრენლანდია | 2 166 086 | ||||
| - | ფარერის კუნძულები | 1399 | ||||
| მოსახლეობა | ||||||
| - | იანვარი, 2014 შეფასება | 5 627 235[1] (113-ე) | ||||
| - | გრენლანდია | 56 370[2][გ] | ||||
| - | ფარერის კუნძულები | 49 709[3][გ] | ||||
| - | სიმჭიდროვე | 130 კაცი/კმ2 [დ] | ||||
მშპ (მუპ) | 2013 შეფასება | |||||
| - | სულ | $211.321 მილიარდი[4][დ] (52-ე) | ||||
| - | ერთ სულ მოსახლეზე | $37 794[4] (მე-19) | ||||
მშპ (ნომინალი) | 2013 შეფასება | |||||
| - | სულ | $324.293 მილიარდი[4][დ] (34-ე) | ||||
| - | ერთ სულ მოსახლეზე | მე-6 | ||||
ჯინი (2012) |  28.1[5]დაბალი | |||||
აგი (2013) |  0.900[6]ძალიან მაღალი · მე-10 | |||||
| ვალუტა | დანიური კრონი [ე] ( DKK) | |||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+01:00 (UTC+1) | |||||
| - | ზაფხული (DST) | UTC+02:00 (UTC+2) | ||||
| მოძრაობა | მარჯვენა | |||||
| სატელეფონო კოდი | +45 [ვ] | |||||
| ინტერნეტ-დომენი | .dk [ზ] | |||||
| ა. | ^ ფარერული დანიურთან ერთად ფარერის კუნძულების ოფიციალური ენაა. გრენლანდიური გრენლანდიის ერთადერთი ოფიციალური ენაა. გერმანული სამხრეთ დანიაში აღიარებულია უმცირესობების დაცულ ენად. | |||||
| ბ. | ^ ფარერის კუნძულები 1948 წლის 24 მარტს პირველი თვითმმართველი ტერიტორია გახდა. ასევე გრენლანდიამ 1979 წლის 1 მაისს მიიღო ავტონომია. | |||||
| გ. | ^ 2013 წლის შეფასება | |||||
| დ. | ^ ეს მონაცემი მხოლოდ დანიას ეხება. გრენლანდიისა და ფარერის კუნძულების მონაცემებისათვის იხილეთ მათი სტატიები. | |||||
| ე. | ^ ფარერის კუნძულებზე ვალუტას ცოტა განსხვავებული დიზაინი აქვს და მას კრონა ჰქვია, თუმცა ეს იგივე ვალუტაა. | |||||
| ვ. | ^ ფარერის კუნძულებსა (+298) და გრენლანდიას (+299) საკუთარი სატელეფონო კოდები აქვთ. | |||||
| ზ. | ^ ევროკავშირის სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი .eu. გრენლანდიას (.gl) და ფარერის კუნძულებს (.fo) საკუთარი დომენები აქვთ. | |||||
დანია (დან. Danmark), ოფიციალურად დანიის სამეფო (დან. Kongeriget Danmark) — სუვერენული სახელმწიფო ჩრდილოეთ ევროპაში, რომლის შემადგენლობაში შედის ორი დომინიონი — ფარერის კუნძულები ატლანტის ოკეანეში და გრენლანდია ჩრდილოეთ ამერიკაში. საკუთრივ დანია სკანდინავიურ ქვეყნებს შორის ყველაზე სამხრეთით მდებარე სახელმწიფოა. მდებარეობს შვედეთისა და ნორვეგიის სამხრეთით, ხოლო ერთადერთი სახელმწიფო, რომელთანაც მას სახმელეთო საზღვარი გააჩნია, არის გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა. ქვეყნის ტერიტორიის უდიდესი ნაწილი მდებარეობს იუტლანდიის ნახევარკუნძულსა და უამრავ კუნძულზე, რომელთა შორის აღსანიშნავია ზელანდია, ფიუნი, ლოლანი, ფალსტერი და ბორნჰოლმი, ასევე უამრავი მცირე ზომის კუნძული, რომელთა ერთობლიობა ქმნის დანიის არქიპელაგს.
დანიის სამეფო არის საპარლამენტო ტიპის კონსტიტუციური მონარქია, რომლის მთავრობის ადგილსამყოფელია ქვეყნის დედაქალაქი კოპენჰაგენი. დანია უნიტარული სახელმწიფოა, თუმცა საკუთარი შიდა საკითხების მოგვარების უფლება ცენტრალური მთავრობის მიერ დელეგირებულია გრენლანდიისა და ფარერის კუნძულების მოსახლეობისადმი. ამგვარ წყობილებას დანიაში უწოდებენ rigsfælleskabet (რაც ქართულად ითარგმნება როგორც დანიის სამეფო. ფარერის კუნძულების სტატუსი განსაზღვრულია როგორც ადამიანთა საზოგადოება სამეფოს შიგნით, ხოლო გრენლანდიის მოსახლეობა - დამოუკიდებელი ერი თვითდამკვიდრების უფლებით.[7][8]
დანიის ისტორია მნიშვნელოვნად არის განპირობებული მისი ადგილმდებარეობით ჩრდილოეთისა და ბალტიის ზღვებს შორის, რაც გულისხმობდა გერმანიისა და შვედეთის მიერ ბალტიის ზღვის გაკონტროლებების მცდელობების ეპიცენტრში ყოფნას, რადგანაც კილის არხის გათხრამდე ბალტიის ზღვაში მხოლოდ სამი მომცრო არხის — დანიის კარიბჭეების მეშვეობით შეიძლებოდა გადასვლა. ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში დანია ედავებოდა შვედეთსა და ნორვეგიას სკანიის ტერიტორიას, ხოლო ჰანზის კავშირს — შლეზვიგისა და ჰოლშტაინის საჰერცოგოებს. საბოლოოდ დანიამ წააგო ორივე კონფლიქტი, რის შედეგადაც სკანია დარჩა შვედეთს, ხოლო შლეზვიგ-ჰოლშტაინი გერმანიის იმპერიას. რაც შეეხება დომინიონებს, დანიამ მიიერთა გრენლანდია და ფარერის კუნძულები 1814 წელს, დანია-ნორვეგიის ერთიანი სამეფოს მოშლის შემდეგ, თუმცა დანიის მონარქი (რომელიც ასევე გაერთიანებული სახელმწიფოს მონარქიც იყო) ფლობდა კოლონიებს XIV საუკუნიდან. როგორც ფარერის კუნძულები, ასევე გრენლანდია გახდნენ დანიის სახელმწიფოს ნაწილი XX საუკუნეში, თუმცა მიიღეს შიდა საკითხების გადაწყვეტის უფლება 1948 და 1979 წლებში.
1973 წელს დანია ევროპის კავშირის წევრი გახდა, თუმცა დღემდე ევროზონის გარეთ რჩება, ამავდროულად გრენლანდიამ და ფარერის კუნძულებმა უარი თქვეს ევროპის კავშირში შესვლაზეც. სამეფო არის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, ნატოსა და ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის დამფუძნებელი, ასევე ეუთოს წევრი. შერეული ეკონომიკსა და სოციალური სახელმწიფოს პირობებში დანიას ახასიათებს მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი სოციალური უთანასწორობა და VII ადგილი მშპ-ს მიხედვით. საკმაოდ ხშირად დანიას მიიჩნევენ ყველაზე ბედნიერ[9][10] და ყველაზე არაკორუმპირებულ ქვეყანად მსოფლიოში. 2011 წელს დანიას ეკავა XVI ადგილი ადამიანური განვითარების ინდექსში, III ადგილი დემოკრატიის ინდექსში და II ადგილი კორუფციის აღმოფხვრის ინდექსში. დანიური ენა საკმაოდ ახლოა შვედურსა და ნორვეგიულ ენებთან, რომლებთანაც ასევე მჭიდრო ისტორიული ფესვები აკავშირებს. დანია, შვედეთსა და ნორვეგიასთან ერთად ცნობილია როგორც „სკანდინავიის“ რეგიონის ნაწილი და ჩრდილოეთის საბჭოს წევრი.
სექციების სია
1 სახელწოდება
2 გეოგრაფია
3 სახელმწიფო
4 დემოგრაფია
5 ეკონომიკა
6 ისტორია
7 მემკვიდრეობა
8 კულტურა
8.1 მუსიკა
9 ცნობილი დანიელები
10 რესურსები ინტერნეტში
11 სქოლიო
სახელწოდება |
ოფიციალური: ქართულად - დანიის სამეფო; დანიურად - Kongeriget Danmark.
ეტიმოლოგია - წარმოსდგება სიტყვებისაგან dhen - „დაბალი“ ან „ბრტყელი“ და გერმანული mark - „სანაპირო რაიონი“. სხვაგვარად dan სატომო სახელია და შესაბამისად Danmark - „დანების ტომის სასაზღვრო ველი“.
ქვეყნის კოდი - DK.
გეოგრაფია |
ქვეყანა მდებარეობს ჩრდილოეთ ევროპაში, უკავია იუტლანდიის ნახევარკუნძული და მიმდებარე კუნძულები. სახმელეთო საზღვარი აქვს გერმანიასთან.
ფართობი - 43 069 კვ. კმ.
ბუნება: უმაღლესი მწვერვალი - იდინგ-სკოვი 173 მ; უდ. მდინარე (კმ) - გუდენა 158; მთ. ტბები - ნისუმ-ფიორდი, არესი; მთ. კუნძულები (კვ.კმ) - ზელანდია 7450, ფიუნი 3485, ლოლანი 1244, ბორნჰოლმი 588; კლიმატი - ოკეანური.
ბუნებრივი რესურსები - ნავთობი, ბუნებრივი აირი, თევზი, მარილი, კირქვა, ქვა, ხრეში და სილა.
სახელმწიფო |
პოლიტიკური სისტემა - კონსტიტუციური მონარქია.
სახელმწიფოს მეთაური - დანიის მეფეები შლეზვიგ-ჰოლშტაინ-ზონდერბურგ-გლიუქსბურგთა დინასტიიდან არიან. მე-20 საუკუნეში მეფობდნენ: კრისტიან IX (1863-1906), ფრედერიკ VIII (1906-1912), კრისტიან X (1912-1947), ფრედერიკ IX (1947-1972), დედოფალი მარგრეტე II (MARGRETHE II) 1972-დან.
მთავრობის მეთაური - პრემიერ-მინისტრი ჰელე თორნინგ შმიდტი (2011წლის 3 ოქტომბრიდან).
საკანონმდებლო ორგანო - ერთპალატიანი პარლამენტი - ფოლკეტინგი (179 წევრი).
ადმინისტრაციული დაყოფა - 5 რეგიონი (regioner), 98 კომუნა (komunne), 2 ქალაქი (amtskomunes - კოპენჰაგენი და ფრიდერიკსბერგი) და 2 ავტონომიური ტერიტორია (ფარერები, გრენლანდია).
დანიის ყოფილი სამფლობელოები: ისლანდია (930-1944 წლებში), დანიის ანტილები (1672-1733), დასავლეთ ბენგალიაში - ტრანკებარი და სერამპური (1618-1845), ნიკობარის კუნძულები (1756-1789), განაში - კრისტიანბორგი, ფრიდენბორგი და სხვა ტერიტორიები (1699-1850).
დემოგრაფია |
მთავარი სტატია : დანიის დემოგრაფია.
მოსახლეობა - 5,5 ათასი (2010), მათ შორის 97 % დანიელები.
ენები - დანიური, ფარერული, გრენლანდიური (ინუიტური დიალექტი). ინგლისური დომინირებს როგორც მეორე ენა.
რელიგია - ევანგელურ-ლუთერანული მიმდინარეობის პროტესტანტიზმი.
ქალაქები (ათ.) - კოპენჰაგენი (1.094), ორჰუსი (221), ოდენსე (145), ოლბორგი (121), ესბიერი (77).
ეკონომიკა |
დანია ღორის ხორცის ერთ-ერთი წამყვანი მწარმოებელია მსოფლიოში და ამ პროდუქტის უმსხვილესი ექსპორტიორი ევროკავშირში.[11]
დანიას გააჩნია თანამედროვე, მოწინავე და განვითარებული შერეული საბაზრო ეკონომიკა, რომელიც რეიტინგში მთლიანი შიდა პროდუქტის მხრივ ერთ სულ მოსახლეოზე მე-16 ადგილზეა და მე-5 ადგილზე ერთობლივი შიდა პროდუქტის მხრივ ერთ სულ მოსახლეზე. 1797 წელს იმპორტის ტარიფების ლიბერალიზაციამ დაასრულა მერკანტილიზმი, XIX საუკუნისა და XX საუკუნის დასაწყისის ლიბერალიზაციამ კი ჩამოაყალიბა დანიის ლიბერალური ტრადიცია საერთაშორისო ვაჭრობაში, რომელიც მხოლოდ 1930-იან წლებში დაიმსხვრა.[12][13] ძლიერ დაცულია საკუთრების უფლება. ეკონომიკური თავისუფლების ინდექსის მაჩვენებლით, დანიის ეკონომიკა შეფასებულია როგორც ერთ-ერთი ყველაზე თავისუფალი.[14][15] ეკონომიკა ძლიერ ეფუძნება საერთაშორისო ვაჭრობას და დანია ცნობილია თავისუფალი ვაჭრობის დამცველად ევროკავშირში. 2008 წლის მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის მოხსენების, IMD-ისა და გამოცემა „ეკონომისტის“ თანახმად, დანიის ეკონომიკა მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე კონკურენტუნარიანია.[16]
მსოფლიო ბანკის თანახმად, დანიას ევროკავშირში ყველაზე თავისუფალი შრომითი ბაზარი აქვს. დამსაქმებელს მუშის ქირაობა და დათხოვნა შეუძლია მაშინ, როცა მოესურვება; სამსახურებს შორის, უმუშევრობის კომპენსაცია საკმაოდ მაღალია. მსოფლიო ბანკი დანიას ევროკავშირში ბიზნესის ყველაზე ადვილად კეთების ადგილად მიიჩნევს. ბიზნესის წამოწყება შესაძლებელია რამდენიმე საათში, ძალიან დაბალ ფასად.[17] დანიას კომპანიების დაბეგვრის საკმაოდ კუნკურენტუნარიანი მაჩვენებელი, 25 % აქვს.[18] საგადასახადო სისტემა მტკიცედ ეფუძნება 25 %-იან დამატებითი ღირებულების გადასახადს, ასევე საშემოსავლო და სხვა გადასახადებს. 2011 წელს გადასახადების ზღვრული მაჩვენებელი 46 % იყო.[19]
დანიის მოქალაქეთაგან 2,9 მლნ ადამიანი ეკონომიკურად აქტიურია. დანიას მსოფლიოში მესამეული განათლების მქონეთა მეოთხე ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი გააჩნია.[20]2009 წელს, მშპ საათში მუშაობისათვის მე-13 ყველაზე მაღალი იყო მსოფლიოში. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, დანიაში ყველაზე დაბალია ეკონომიკური უთანასწორობის მაჩვენებელი,[21] IMF-ის თანახმად კი ყველაზე მაღალია სახელფასო მინიმუმი.[22]2010 წლისთვის, უმუშევრობის მაჩვენებელი 7,4 % იყო, რაც ევროკავშირის საშუალო მაჩვენებელზე (9,6 %) დაბალია.[23]
წამყვანი დარგები - ლითონგადამუშავება, გემთმშენებლობა, ელექტროტექნიკური, ქიმიური, კვების მრეწველობა.
ე.ე.პ. სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა - 4, მრეწველობა - 27, მომსახურება - 69;
ე.ე.პ. (1 სულზე) - 34.890 $.
ექსპორტი - ხორცი, თევზი, რძის პროდუქტები, ელექტრომოწყობილობები.
უდიდესი კომპანიები – კარლსბერგი, ეგმონტი, ლეგო, ნოვო, ტუბორგი.
ბიუჯეტი - 52,900 მლნ $.
ვალუტა - დანიური კრონა.
ისტორია |
Den Grundlovsgivende Rigsforsamling (დანიის კონსტიტუციის მამები, 1860–1864, ავტ. კონსტანტინ ხანსენი)
დანიის სახელმწიფო ჩამოყალიბდა IX-X საუკუნეებში. 1849 წლიდან გამოცხადდა კონსტიტუციურ მონარქიად. 1940 წელს ოკუპირებული იყო გერმანიის მიერ. 1945 წელს აღიარა ისლანდიის დამოუკიდებლობა, ხოლო 1948 წელს - ფარერის კუნძულების თვითმმართველობა. 1949 წლიდან ნატოს წევრია, ხოლო 1973 წლიდან - ევროკავშირის. მარგრეტე II გახდა პირველი დედოფალი 600 წლის შემდეგ (1972). 1992 წელს საერთო სახალხო რეფერენდუმზე უარყოფილ იქნა მაასტრიხტის ხელშეკრულება. მთავრობა იძულებული გახდა გარკვეული ცვლილებები შეეტანა, რის შემდეგაც განმეორებით რეფერენდუმზე იგი მიიღეს.
მემკვიდრეობა |
მთავარი სტატია : დანიის ტურიზმი.
კოპენჰაგენი — როზენბერგის ციხე-მუზეუმი (XVII ს.), სადაც განთავსებულია დანიის სამეფო ძვირფასეულობის, ავეჯისა და იარაღის კოლექცია, XII ს-ის ტაძარი, შარლოტენბურგისა და ფრედენსბორგის სასახლეები, ტივოლის პარკი;
ოდენსე (ჰ.ქ. ანდერსენის სამშობლო) — XIII ს-ის ტაძარი;
როსკილე — ვიკინგების გემების მუზეუმი, ღვთისმშობლის ეკლესია (XI ს.);
კოლდინგი — სამეფო სასახლე (XIII ს.);
ყორღანი, როსკილეს საკათედრო ტაძარი.
კულტურა |
მუსიკა |
Carl Nielsen Wind Quintet, Op. 43 1st movement |
|---|
კოპენჰაგენსა და რამდენიმე ახლომდებარე კუნძულს აქვთ ხალხური მუსიკის მდიდარი ტრადიციები. დანიური სამეფო ორკესტრი არის მსოფლიოს ერთ-ერთი ძველი ორკესტრი. ყველაზე ცნობილი კლასიკური დანიელი კომპოზიტორია კარლ ნილსენი, განსაკუთრებით ცნობილი ექვსი სიმფონიით და ბუკების კვინტეტით. სამეფო დანიური საბალეტო დასი ქორეოგრაფ აუგუსტ ბურნონვილის ნამუშევრებზეა კონცენტრირებული. დანიელები ცნობილები არიან ჯაზისადმი ინტერესით. მსოფლიოში განთქმულია კოპენჰაგენის ჯაზ-ფესტივალი.
როკ და ბით მუსიკის ადრეულ წლებში ჯაზის პოპულარობამ იკლო. თანამედროვე პოპ და როკ სცენა ცნობილია შემდეგი დანიელი მუსიკოსებით და ჯგუფებით: Aqua, D-A-D, The Raveonettes, Michael Learns to Rock, Alphabeat, მედინა, Oh Land, Kashmir და Mew. ლარს ულრიხი, ჯგუფ „მეტალიკისესკიზი-მუსიკა“ წევრი, არის რიგით პირველი დანიელი მუსიკოსი, რომელიც როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზის წევრად იქცა.
ცნობილი დანიელები |
ჰანს ქრისტიან ანდერსენი
- ასტრონომი — ტიხო ბრაჰე;
- ფიზიკოსი — ნილს ბორი;
- მწერალი — ჰანს ქრისტიან ანდერსენი;
- კომპოზიტორი — დიტრიხ ბუქსტეჰუდე
- ლინგვისტი — ოტო იესპერსენი;
- მოგზაური — ვიტუს ბერინგი;
- მოჭადრაკე — ბენტ ლარსენი;
- ფეხბურთელები — მიქაელ და ბრაიან ლაუდრუპები, პეტერ შმეიხელი.
რესურსები ინტერნეტში |
- დანია (ინგლ.)
- დანიური კულტურის მეგზური (ინგლ.)
- ფაქტები დანიაზე და ქვეყნის მოკლე მიმოხილვა (ინგლ./დან.)
- დანიური კომპანიების სია
- უცხოელების ცხოვრება დანიაში
- დანია (ინგლ.)
სქოლიო |
↑ Danish Ministry for Economic Affairs and the Interior
↑ "Greenland in Figures 2013," გრენლანდიის სტატისტიკა. Retrieved 2 September 2013
↑ "Faroe Islands" – The World Factbook. Retrieved 6 June 2012- ↑ 4.04.14.2Denmark. International Monetary Fund. წაკითხვის თარიღი: 16 March 2014.
↑ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. წაკითხვის თარიღი: 13 August 2013.
↑ 2014 Human Development Report Summary გვ. 21-25. United Nations Development Programme (2014). წაკითხვის თარიღი: 27 July 2014.
↑ Lov om Færøernes Hjemmestyre (დანიური). Retsinformation.dk. "§ 1. Færøerne udgør inden for denne Lovs Rammer et selvstyrende Folkesamfund i det danske Rige. I Henhold hertil overtager det færøske Folk ved sin folkevalgte Repræsentation, Lagtinget, og en af dette oprettet Forvaltning, Landsstyret, inden for Rigsenheden Ordningen og Styrelsen af færøske Særanliggender som angivet i denne Lov."
↑ Lov om Grønlands Selvstyre (დანიური). Retsinformation.dk. "I erkendelse af, at det grønlandske folk er et folk i henhold til folkeretten med ret til selvbestemmelse, bygger loven på et ønske om at fremme ligeværdighed og gensidig respekt i partnerskabet mellem Danmark og Grønland.
↑ Francesca Levy, "The World's Happiest Countries", Forbes 14 July 2010
↑ Francesca Levy, "Table: The World's Happiest Countries", Forbes 14 July 2010
↑ An Overview of Danish Pork Industry: Integration and Structure by Karen Hamann - The Institute for Food Studies & Agroindustrial Development. Access date: 23 July 2012.
↑ An Economic History of Denmark. Ingrid Henriksen, University of Copenhagen
↑ Peter Mathias, Sidney Pollard: The Cambridge Economic History of Europe. გვ. 22.
↑ "Country Ratings", 2012 Index of Economic Freedom. Retrieved 12 January 2012.
↑ Economic Freedom of the World: 2011 Annual Report Complete Publication (2.7 MB) (PDF). freetheworld.com. Fraser Institute (2011). წაკითხვის თარიღი: 2011-09-20.
↑ For the press. Investindk.com. წაკითხვის თარიღი: 5 May 2009.
↑ The world's best business environment. Investindk.com. წაკითხვის თარიღი: 2012-07-05.
↑ Business Environment, Invest in Denmark
↑ Skattetrykket. Danish Ministry of Taxation. წაკითხვის თარიღი: 2012-06-24.
↑ UNESCO 2009 Global Education Digest, Shared fourth with Finland at a 30.3% ratio. Graph on p28, table on p194.
↑ Gini Coefficient. Vision of Humanity.org. წაკითხვის თარიღი: 23 January 2011.
↑ World Economic Outlook Database, October 2010 Edition. Imf.org (2010-10-06). წაკითხვის თარიღი: 2012-07-05.
↑ Harmonised unemployment rate by gender. Eurostat. წაკითხვის თარიღი: 2012-02-04.
| |||||||||||
ავსტრია
ბელგია
ბულგარეთი
გაერთიანებული სამეფო3
ესპანეთი3
ირლანდია
იტალია
კვიპროსი1
ლუქსემბურგი
მალტა
ნიდერლანდები3
პორტუგალია
რუმინეთი
საბერძნეთი
საფრანგეთი3
სლოვაკეთი
სლოვენია
უნგრეთი
ჩეხეთი
ხორვატია
აზერბაიჯანი2
ალბანეთი
ანდორა
ბელარუსი
ბოსნია და ჰერცეგოვინა
ვატიკანი
თურქეთი2
ისლანდია
ლიხტენშტაინი
მოლდოვა
მონაკო
მონტენეგრო
ნორვეგია3
სან-მარინო
საქართველო2
სერბეთი
სომხეთი1
უკრაინა
ყაზახეთი2
შვეიცარია
ჩრდილოეთი მაკედონია
| |||||
ევროპის კავშირის წევრი ქვეყნები
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.log.warn("Gadget "ReferenceTooltips" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgetsu003E."););
კატეგორია:
- დანია
- ევროპის ქვეყნები
- კონსტიტუციური მონარქიები
- სამეფოები
- ბალტიის ზღვის ქვეყნები
- ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები
- ნატოს წევრი სახელმწიფოები
- გაეროს წევრი სახელმწიფოები
(window.RLQ=window.RLQ||[]).push(function()mw.config.set("wgPageParseReport":"limitreport":"cputime":"1.044","walltime":"1.509","ppvisitednodes":"value":10607,"limit":1000000,"ppgeneratednodes":"value":0,"limit":1500000,"postexpandincludesize":"value":296417,"limit":2097152,"templateargumentsize":"value":162743,"limit":2097152,"expansiondepth":"value":14,"limit":40,"expensivefunctioncount":"value":10,"limit":500,"unstrip-depth":"value":0,"limit":20,"unstrip-size":"value":11476,"limit":5000000,"entityaccesscount":"value":0,"limit":400,"timingprofile":["100.00% 1038.986 1 -total"," 71.90% 747.036 5 თარგი:ნავდაფა"," 34.62% 359.680 1 თარგი:ევროპის_კავშირის_წევრები"," 28.78% 299.070 1 თარგი:ევროპის_ქვეყნები"," 24.16% 251.007 60 თარგი:დროშა"," 21.13% 219.568 19 თარგი:Country"," 20.55% 213.545 19 თარგი:Country_flagcountry"," 15.45% 160.549 1 თარგი:ინფოდაფა_ქვეყანა2"," 8.71% 90.461 1 თარგი:მონარქიები"," 7.47% 77.566 1 თარგი:სქოლიო"],"scribunto":"limitreport-timeusage":"value":"0.008","limit":"10.000","limitreport-memusage":"value":786784,"limit":52428800,"cachereport":"origin":"mw1244","timestamp":"20190409143617","ttl":2592000,"transientcontent":false);mw.config.set("wgBackendResponseTime":148,"wgHostname":"mw1275"););
